Landelijke en lokale trends

In dit deel van de analyse bekijken we hoe landelijke trends in de winkelmarkt van invloed zijn geweest op de binnenstad van Kampen. Hoe is het aantal winkels en overige publieksfuncties (zoals horeca) de afgelopen jaren ontwikkeld? Wat is de stand van zaken nu?

Direct naar: Ontwikkelingen in Kampen
Direct naar: Aanbod binnenstad en overige winkelstructuur van Kampen

Nog voordat het coronavirus dit jaar ons publieke leven aan banden legde, was er in veel Nederlandse binnensteden al sprake van een teruggang van winkelbezoek. Dit was met name zichtbaar door het wegvallen van winkels voor niet-dagelijkse artikelen (zoals modezaken, huishoud- en hobbywinkels). In de dagelijkse sector (de boodschappen) wordt overigens nog maar beperkt online aankopen gedaan, maar ook hier is de trend stijgend.

Het (recreatief) ‘winkelen’ is inmiddels niet langer vanzelfsprekend het belangrijkste bezoekdoel in centrumgebieden. De groei van het online winkelen is daarbij een belangrijke factor: op internet is het aanbod bijna eindeloos, waardoor de noodzaak om een fysieke winkel te bezoeken steeds kleiner wordt. De aanhoudende coronaperikelen (van anderhalvemetermaatregelen tot harde lockdown) hebben deze ontwikkeling nog eens versneld. Meer mensen shopten dit jaar online en centrumbezoek werd ontmoedigd.

In de afgelopen jaren zagen we al diverse landelijke namen verdwijnen of met een kleiner aantal filialen doorzetten. Dit waren voornamelijk ‘middle-of-the-road’ mode- en overige niet-dagelijkse winkels: zij konden zich onvoldoende onderscheiden voor de steeds kritischere consument. Deze winkelt vaker op internet en is (daardoor) meer op zoek naar bijzonder en uniek aanbod, bijvoorbeeld bij een conceptstore of een merk met meer aandacht voor duurzaamheid. Een bijkomende trend is de toenemende aandacht voor de herkomst en kwaliteit van etenswaren (bij onder andere biologische supermarkten, delicatessenzaken en ‘ambachtelijke’ slagers en bakkers).

Als gevolg van het veranderende consumentengedrag worden variatie en kwaliteit van het aanbod, sfeer en beleving dus steeds belangrijker. Grote steden met een compleet niet-dagelijks aanbod zijn nog populair voor het ‘dagje shoppen’, terwijl middelgrote steden zich sterker moeten profileren om interessant te blijven voor de bezoeker van binnen en buiten de gemeente.

Zelfstandige ondernemers met een verrassend aanbod kleuren daarbij de stad in en zorgen voor het ‘unieke verhaal’ van de binnenstad. Daarbij wordt het bovendien (voor bepaalde doelgroepen) steeds belangrijker dat een locatie of onderneming ook “instagrammable” is. Door de smartphone en social media kunnen eerder onontdekte locaties ineens ‘viral’ gaan, maar tegelijkertijd kan de aandacht ook even snel weer afnemen…


Ontwikkelingen in Kampen

De landelijke faillissementstijdlijn (zie hierboven) doet vermoeden dat dit van grote invloed is op de huidige leegstand in de binnenstad van Kampen. Toch is in Kampen het aantal zelfstandige ondernemers in de detailhandel sinds 2017 sterker teruggevallen dan het aantal landelijke filiaalbedrijven:

Hierbij is in de binnenstad van Kampen in bijna alle sectoren een afname van verkooppunten zichtbaar. Zowel dagelijkse als niet-dagelijkse winkels verdwenen. Daarnaast sloten diverse dienstverleners hun deuren; ook deze bedrijven (van bank tot reisbureau) wijken steeds meer uit naar internet. De niet-dagelijkse winkelsector is in de binnenstad van Kampen het hardst gekrompen: van ruim 130 vestigingen in 2017 naar circa 115 vestigingen in 2020. Alleen in de horeca is het aantal vestigingen licht gestegen. Door alle wegvallende ondernemingen is de leegstand sinds 2017 met circa 25% toegenomen.

Wat betekenen de coronamaatregelen voor de binnenstad?
Sinds maart 2020 hebben de coronamaatregelen landelijk voor veel onzekerheid gezorgd. Horeca en detailhandel worden hard getroffen door de lockdowns en het verzoek om thuis te blijven. Stijgende online aankopen en (tijdelijk) verhoogde leegstand zijn nu al meetbaar. De gevolgen voor Kampen zijn nog niet voorspelbaar, maar er kan van uit worden gegaan dat de aanhoudende maatregelen de landelijke trends (van meer online aankopen) zullen versterken en versnellen.


Aanbod binnenstad en overige winkelstructuur van Kampen

In totaal (detailhandel, horeca en overige publieksfuncties) is het programma in de binnenstad ruim 33.000 m² winkelvloeroppervlak (wvo) groot, met ruim 290 verkooppunten (vkp). Hiervan is circa 21.000 m² wvo ingevuld door detailhandel, circa 150 winkels. Doordat Kampen een historische binnenstad heeft, is er veelal sprake van relatief kleine winkelpanden (gemiddeld ca. 145 m² wvo per winkel). De grootste winkelpanden (> 500 m² wvo) zijn ingevuld door landelijke winkelketens, zoals Albert Heijn, Hema, Scapino en C&A.

In de binnenstad van Kampen is maar één supermarkt gevestigd (Albert Heijn van circa 1.200 m² wvo). Wel is er in de binnenstad, met zo’n 30 verkooppunten (ca. 2.500 m² wvo), veel overig dagelijks aanbod. Dit aanbod laat zich het beste typeren als ‘recreatief dagelijks winkelaanbod’: veel producten die hier worden verkocht behoren niet tot de standaard boodschappen, maar zijn een extraatje bovenop de reguliere dagelijkse/wekelijkse aankopen. Voor dergelijke producten ga je speciaal naar de binnenstad of je pakt ze toevallig mee wanneer je toch in de stad bent (bijv. delicatessen, bonbons, een luxe broodje).

Overzicht verkooppunten (boven) en vloeroppervlak (onder) in Kampen

Vergeleken met de overige winkelgebieden in Kampen biedt de binnenstad het grootste en het meest veelzijdige aanbod. Zo is de helft van de publieke verkooppunten in de gemeente Kampen te vinden in de binnenstad, waaronder vrijwel alle modewinkels. Het centrum van IJsselmuiden biedt eveneens een gevarieerd aanbod, maar is vele malen kleiner dan de binnenstad.

De overige wijk- en buurtcentra bestaan voornamelijk uit dagelijkse winkels en kunnen getypeerd worden als boodschappencentra. Daarbuiten is sprake van verspreid winkelaanbod (onder andere op het bedrijventerrein en de locatie ‘Melmerpark’) van ruim 34.000 m² wvo. Hier vallen grootschalige (niet-dagelijkse) winkels onder, zoals woonwinkels, bouwmarkten en tuincentra die, qua vloeroppervlakte en volumineus aanbod, niet of nauwelijks in de kleinschalige binnenstad passen.

Van de horeca is ruim tweederde van het aanbod in Kampen in de binnenstad te vinden (69 verkooppunten). Hier zijn met name cafés, restaurants en lunchrooms gevestigd. Ook het ruime aanbod aan cultuur (bibliotheek, musea) is typerend voor de binnenstad. Het merendeel van de ‘verkooppunten voor ontspanning’ (sportstudio’s, zwembaden, etc.) liggen verspreid over de gemeente.

Het veelzijdige centrumaanbod wordt compleet gemaakt met circa 20 dienstverleners (banken, reisbureaus, makelaars, etc.) en 30 ambachten (kappers, schoenmakers, etc.). Daarnaast staan er echter ook nog ongeveer 35 panden, verspreid over het centrum, leeg…


Samenvattend kunnen we stellen dat de binnenstad weliswaar een groot en gevarieerd aanbod kent, maar dat het niet ontkomt aan de landelijke trend van toegenomen online bestedingen en teruglopend winkelbezoek. In de ruimtelijke analyse gaan we verder in op de verdeling van branches (en leegstand) over de binnenstad en stellen we onszelf de vraag: welke plekken maken de stad nu echt bijzonder? Op de pagina toekomstbeeld nemen we vervolgens een kijkje in de glazen bol…